Arkitektnytt

Direktivet skal innarbeidast i norsk lovverk – spesielt i teknisk forskrift. Kravet blir at alle nye bygningar skal vera «nesten nullenergibygningar» innan utgangen av 2020. Kravet vil og gjelda bygningar som gjennomgår omfattande rehabilitering – med kostnad på meir enn 25 prosent av bygningens verdi, eller omfattar meir enn 25 prosent av bygningens overflate.

 

Dette kravet verkar isolert sett fornuftig med tanke på energibruk – men er konsekvensane godt nok gjennomdrøfta?

 

Bygningsfysikk

Ein ytterveggkonstruksjon med 35-45 cm isolasjon gjer at det praktisk talt blir null varmestraum ut gjennom veggen (nullenergi-hus). Ytre sjikt av veggen får dermed ingen hjelp frå varmestraum innafrå til uttørking av fukt. Vi ser at når hus står ubrukt – utan varme innafrå – kjem forfallet raskt, dette gjeld både trehus og murhus. Det er godt kjent i byggebransjen at eldre murhus treng ein varmestraum frå innsida for å tørka opp etter fuktige periodar – det er altså uheldig å isolera slike murhus innvendig.

Dersom ein superisolert vegg får ein utvendig trekledning som SINTEF viser i Trehus Håndbok 53 – vindtett plate/liggjande lekt/ståande kledning/kvitmåla/nordvendt vegg – så vil byggskadene koma raskt, på grunn av fuktighet som ikkje får tørka ut. Vil minna om at det i Bergen vinteren 2006/2007 var 84 dagar med regn – utan ein dags opphald. Under slike forhold er det viktig at konstruksjonen er utført med god lufting, og at det blir tilført varme både frå innsida og utsida.

 

Pottetette hus

Etter nytt regelverk skal bygningar trykktestast for å sikra at det ikkje er luftlekkasjer i konstruksjonane. All luft skal tas inn kontrollert, behandlast gjennom vifter, kanalar, filter – fordelast rundt i huset, og trekkjast av via varmegjenvinnar. Opning av vindauge/lufting kan virka forstyrrande på ventilasjonssystema. Frisk uteluft, med lukter frå naturen, lydar frå raslande ospelauv og fuglekvitter blir valt bort. Sjølv om ein hus ligg i kontakt med tre/grønt, vil ein føla at ein sit inne i eit hermetisk stengt laboratorium/ kuvøse.

 

Innebygd fuktighet - hus og helse

Det er ein kjensgjerning at arbeidet på byggeplass sjeldan blir utført etter ideelle teoriar. Fuktighet i betong, treverk og isolasjon blir stadig bygd inn og lukka bak tette plater og membranar – utan høve til å tørka vekk – verken ut eller inn. Innebygd fuktighet vil ubetinga medføra både byggskader og helseproblem.

 

Areal- og romtap

20 cm ekstra isolasjon/veggtykkelse vil på eit hus på 100 m2 (10mx10m) ta eit areal på om lag 8 m2. Dette tilsvarar nærare 10 prosent ekstra arealbehov, eller at ein taper eit soverom på 8 m2. I eit tomteområde der ein normalt kunne få plass til ti hus, vil ein kanskje berre klara å plassera ni hus. Tilgang på areal for bygging er allereie i dag begrensa.

 

Vedfyring blir meiningslaust

Eit superisolert hus vil ikkje ha behov for ekstra oppvarming i kalde periodar.

I vårt land er vedhogst og arbeid med veden, fyring og peiskos ein viktig del av vår kulturtradisjon. Arbeid med ved er bra for helsa – både fysisk og psykisk – dessutan er vedhogst positivt med tanke på rydding i kulturlandskapet. Bruk av ved og flis burde vera eit godt alternativ, både ved straumstans, til oppvarming, og til produksjon av elektrisitet lokalt.

 

Teknologi – framandgjering

«Nullenergihus» må ha avanserte anlegg for til dømes ventilasjon, solskjerming, varmepumper og kjøleanlegg. Dette fører til meir komplisert byggeri, og høgare kostnader. Alt utstyr krev kunnskap og innsikt i bruk og vedlikehald.

 

Svært mange vil måtta slita med tekniske finesser som ein verken har føresetnader for eller interesse av. Ventilasjonsanlegg og varmepumper blir vedvarande støy- og strålingskjelder, som mange opplever plagsamt.

 

Kompliserte anlegg, mangelfullt ettersyn/ vedlikehald vil gje grobotn for dårlig inneluft og helseplager. Til og med utdanna vaktmesterar på skulane har problem med ettersyn av anlegg for å sikra eit forsvarlig inneklima.

 

Byggekostnader

Nye energikrav vil medføra store ekstrakostnader ved bygging. I tillegg får regelverket mange nye andre krav som vil driva opp kostnadsnivået vesentlig:

A Krav til livsløpstandard+ 5-10 prosent

B Krav til passivhus/ nullenergihus+ 10-15 prosent

C Romtapskostnad+ 8-10 prosent

D Krav om uavhengig kontroll+ ?

 

Dette er prosentvise anslag – men ein kan sikkert rekna med at byggekostnadene over nokre få år vil auka med minst 30 prosent.

 

Eigedomsutviklarar, spekulantar og meklarar skal også ha sitt.

 

Det blir ikkje lettare, verken for ungdom eller folk flest, å koma inn på bustadmarknaden.

           

Kva er alternativa

Det er mange måtar å spara pengar og energi i vårt byggeri.

 

Vi bør byggja hus som er meir arealeffektive, med gjennomarbeidde planløysingar, husa bør kunna delast når borna flytter ut. Alle rom treng ikkje vera oppvarma heile året, huset kan og ha ulike temperatursoner. Innetemperaturen må ikkje vera 25 grader, temperaturen kan med mange fordeler senkast til for eksempel 18–21 grader. Husa bør ha innvendige tunge materialar – termisk masse for å halda på varmen. Vi kan regulera ved å ta på oss ekstra klær, eller ta av oss klær. Alle rom treng ikkje ha topp standard – boder/oppbevaringsrom kan vera enklare, og mindre isolert. Sosiale rom, tv-rom, gjesterom, badstu kan vera felles. Nybygging/fortetting må ta omsyn til klima og solforhold. På eldre hus kan ein gjera effektive tiltak ved skifting av vindauge, moderat tilleggsisolering utvendig, og god vindtetting.

 

Framtida?

Det blir sagt at vårt klima blir varmare, våtare og villare. På Vestlandet er det gjennom året ikkje mange dagar som er plagsamt kalde – årsmiddeltemperaturen i Bergen er 7,7 grader. Kvifor skal vi bli tvinga til å byggja hus som verkar som ei varm og tett Gore-Tex-jakke, der hovudproblemet ikkje er å halda varmen, men å bli kvitt varme og fuktighet? Nye krav til energibruk i bygningar ser ut til å vera basert på sektortankegang, regelverket blir innført i rekordfart.

 

Bygningsmassen står for nesten 40 prosent av energibruken i Norge – men drift av bygningar bidrar ifølge SSB kun med cirka 4 prosent av totalt innanlands klimagassutslepp.

 

Det er derfor andre sektorar som medfører dei store klimagassutsleppa (til dømes oljeverksemd, biltrafikk og flytrafikk).

 

Byggebransjen og myndighetene bør foreta ei grundig vurdering av konsekvensane av Bygningsenergidirektivet, og gje litt meir tid til heilskapssyn, forsking og dokumentasjon.